Historia regionu

Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Katedra w Zamościu Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Katedra w Zamościu Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Katedra w Zamościu - wnętrze Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Ratusz w Zamościu Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Ratusz w Zamościu Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Zamość - rynek Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Tablica upamiętniająca dawny kościół ormiański Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Pomnik Jana Zamojskiego Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Zamość - starówka Lubelszczyzna wschodnia, historia regionu Zamość - starówka

• Najstarsze ślady działalności ludzkiej pochodzą ze schyłku starszej epoki kamienia (X/IX w. p.n.e.). Od początku młodszej epoki kamienia teren ten jest nieprzerwanie zasiedlony do dziś.
• Od zarania dziejów panowały tu bardzo dobre warunki do rozwoju osadnictwa (zob. Geografia regionu). Zawsze też wiodły tędy ważne szlaki handlowe, łączące północ Europy z południem i zachód ze wschodem. 
• Od II do IV w. n.e. Kotlinę Hrubieszowską zamieszkiwała ludność gocka (zob. Kraina Gotów). Dopiero w pierwszej połowie VI w. pojawili się tu osadnicy słowiańscy. 
• W średniowieczu stykała się tu ze sobą i mieszała ludność zachodnio- i wschodniosłowiańska. Od połowy XI w. obszary te weszły w skład Rusi, co sprzyjało napływaniu osadników ze wschodu. 
• W drugiej połowie XIV w. obszar został przyłączony do Polski. Od roku 1388 rozpoczęło się intensywne osadnictwo, zwłaszcza z Mazowsza. Nadal mieszają się wpływy kulturowe wschodnie i zachodnie. 
• Unia brzeska (1596 r.) przynosi umocnienie wpływów Kościoła katolickiego. Jej rezultatem była stopniowa polonizacja części ludności greckokatolickiej (więcej - zob. historię Przemyskiego).  
• W XIV—XVI w. dotarła na te tereny kolonizacja wołoska.
• Wojny i inne klęski XVII w. przyniosły upadek miast i wsi i znaczne wyludnienie. 
• W wyniku pierwszego i trzeciego rozbioru Polski omawiany obszar znalazł się w granicach Austrii, natomiast po upadku Księstwa Warszawskiego w 1815 r. cała Lubelszczyzna przeszła pod panowanie rosyjskie.
• W XIX w. brak istotnych akcji osadniczych na te tereny. Przybywają tu nieliczni Niemcy, a do miast – Rosjanie. 
• Po powstaniu styczniowym odebrano prawa miejskie wielu miastom, na ich upadek wpłynęły też zarazy morowe oraz kryzys rzemiosła, spowodowany pozbawieniem zaplecza surowcowego i rynków zbytu w Galicji.
• W roku 1877 zbudowano pierwszą linię kolejową biegnącą przez Lublin, która połączyła Warszawę z Kowlem i Kijowem. 
• Postępuje polonizacja unitów, a masowo przechodzą oni na katolicyzm po wydaniu w 1905 r. carskiego dekretu o tolerancji religijnej.
• W 1912 r. utworzono odrębną gubernię chełmską (z części dawnych guberni chełmskiej i siedleckiej), która została oddzielona od Królestwa Polskiego i weszła w skład Generał-Gubernatorstwa Kijowskiego. Celem była rusyfikacja tych ziem. 
• Podczas II wojny światowej Zamojszczyzna miała stanowić pierwszy na terenach Polski region osiedleńczy dla Niemców. W obozach zagłady i miejscach masowych straceń wymordowano niemal całą ludność żydowską i znaczną część ludności polskiej i ukraińskiej. 
• Pod koniec wojny miały miejsce walki z UPA. W ich wyniku spłonęły prawie wszystkie wsie (polskie i ukraińskie) między Bugiem a Huczwą.
• Po wojnie znaczna liczba Ukraińców z tych terenów została przesiedlona na Ukrainę, a następnie pozostali na tereny zachodnie i północne Polski.

Źródła - zob. Literatura.

Fotografie: ks. A. Dworzycki, H. Karaś, M. Kresa.