Dzieje miasta - Rabka-Zdrój

Po raz pierwszy nazwę Rabki wymienił Jan Długosz w kontekście dokumentu Bolesława Wstydliwego, który  potwierdzając nadanie okolicznych ziem cystersom, użył stwierdzenia „Sal in Rabschyca”. Historia miejscowości sięga lat trzydziestych XIII wieku i związana jest ze źródłami solnymi występującymi na tych terenach. Wojewoda krakowski, Teodor Gryfita upoważnił klasztor cystersów do prowadzenia akcji osadniczej na obszarach Rabki i wykorzystywania jej zasobów naturalnych na potrzeby zgromadzenia. Sytuacja ta trwała do 1382  r. – decyzją Ludwika Węgierskiego tereny te zostały odebrane zakonnikom i przeszły w dzierżawę rodów rycerskich. Kolejnymi właścicielami Rabki byli m.in. Jan Ligęza, Andrzej i Piotr Jakuszowie z Olszówki (przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim wydany 15 sierpnia 1446 r.) oraz rodzina Jordanów z Zakliczyna herbu Trąby. W drugiej połowie XVI wieku rabczańskie solanki zyskały opinię uzdrawiających choroby ludzkie i zwierzęce. Wydano zezwolenie na górnicze poszukiwania soli, co jednak sie nie powiodło. W kolejnych stuleciach Rabka przechodziła w ręce kolejnych właścicieli, zmieniających się z dużą częstotliwością.

Po rozbiorach Rabka znalazła się w zaborze austriackim. W 1818 roku władze zakazały czerpania wód solankowych i zarządziły ich zasypanie. W tym okresie miasto stało się własnością Józefa Zubrzyckiego. Jest to ważny moment w jego historii, gdyż to syn Zubrzyckiego, Julian, założył tu uzdrowisko. W roku 1858 z inicjatywy Komisji Balneologicznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego dr Fryderyk Skobel przeprowadził pierwszą analizę chemiczną solanki rabczańskiej, na podstawie której stwierdzono w wodzie najwyższe w Europie stężenie jodu i bromu. Postanowiono utworzyć zakład zdrojowy, tzw. łazienki. W 1861 r. oczyszczono zasypane z rozkazu austriackiego źródła: „Maria”, „Rafaela”, „Krakus”, „Kazimierz” i „Helena”. W 1864 roku oficjalnie otwarto uzdrowisko i tym samym zamknięto pierwszy etap jego tworzenia. W następnych latach pojawiały się kolejne części kompleksu zdrojowego (m.in. Dom Zdrojowy, apteka, sala widowiskowa, sklep i stajnia). W roku 1882 istniało już 15 pensjonatów z 240 pokojami. Rozwój uzdrowiska przyspieszyło z pewnością utworzenie w 1885 r. połączenia kolejowego Chabówka-Kraków oraz Chabówka-Rabka.

Na początku XX wieku Rabka cieszyła się międzynarodową sławą uzdrowiska dziecięcego, a liczba kuracjuszy rosła z każdym rokiem (1914 rok – 6 729 osób, 1939 rok – 30 153 osoby).

W czasie drugiej wojny światowej uzdrowisko zamknięto, zanieczyszczono źródła i zniszczono aparaturę. W budynkach mieściły się siedziby organizacji paramilitarnych m.in. siedziba NSDAP i szkoła policyjna. Rabka została wyzwolona 28 stycznia 1945 roku, lecz przed odjazdem wojska niemieckie zniszczyły uzdrowisko (m.in. spalono zakład przyrodoleczniczy). Po wojnie wzrosła liczba zachorowań na gruźlicę wśród dzieci, co wymagało szybkiej odbudowy rabczańskiego uzdrowiska i utworzenia specjalnego oddziału dla gruźlików. Dnia 11 lipca 1946 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie „Zespołu Sanatoriów dla dzieci Gruźlicznych w Rabce”. Powołano Komitet Organizacyjny  pod przewodnictwem ówczesnego Zastępcy Naczelnego Komisariatu do Spraw Walki z Gruźlicą dr. Michała Telatyckiego. Rok później otwarto dwa sanatoria obserwacyjne. Centralnym punktem kompleksu był Dziecięcy Ośrodek Sanatoryjno-Prewencyjny im. Wincentego Pstrowskiego.

21 września 1953 roku Rabka otrzymała prawa miejskie. Miasto rozwijało się w szybkim tempie – rozbudowywano trakcję komunikacyjną oraz infrastrukturę, tworzono sieć gastronomiczną i handlowo-usługową. Działalność rozpoczęło Muzeum im. Władysława Orkana, reaktywowały swoje funkcjonowanie Polskie Towarzystwo  Turystyczno-Krajoznawcze i Gorczański Odział Związku Podhalan.

W latach 60. XX wieku spadła liczba chorujących na gruźlicę – uzdrowisko rabczańskie rozszerzyło swój profil leczniczy na choroby układu oddechowego.

W 1999 roku nazwa miasta, i zarazem gminy Rabka została zmieniona na Rabka–Zdrój dla podkreśla uzdrowiskowego charakteru miejscowości.       

 

Źródła:

http://www.rabka.pl

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rabka-Zdrój