Leksykon kaszubski

autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz

 

 

KASZUBIENIE (kasz. kaszëbienié) ma dla językoznawcy wartość konstytutywną przy potwierdzaniu występowania kasz. mowy. Określa się tak zmianę spółgłosek ś, ź, ć, dź na s, z, c, dz, np. sedzec, scana, zemia (pol. siedzieć, ściana, ziemia), która dokonać się mogła między XIII i XVII w., najwcześniej w 2. poł. XII w., tj. po przejściu *ť *ď w ć з’, a przed zmianą krótkiego i w ¶ (szwa kaszubskie), które pojawia się tylko po spółgłoskach twardych, a jest np. c¶xò, xòз¶c. K. zostało filol. poświadczone u Krofeja (1586), np. cemny, dzecach, niedzele swięta, spiewany. Przyczyną k. jest tendencja do uproszczenia systemu spółgłoskowego w zakresie elementów niewystarczająco zróżnicowanych, tj. syczących s z c з, szumiących š ž č з (dawniej powszechnie palatalnych) i ciszących ś ź ć з’; kaszubszczyzna ostatni szereg w pełni zdyspalatalizowała, gdy pozostały pol. obszar jęz. w pełni spalatalizował. Zjawisko to cofa się na pd., na Zaborach, np. w spieszczeniach babùś, babùsia, dziaduś.