Nagranie z lipca 2009 r., nagranie, transkrypcja i opracowanie tekstu – Aleksy Beśka, weryfikacja zapisu – Alina Kępińska

 

 

Helena Zając urodziła się w 1926 roku na Kielecczyźnie. Ma 84 lata. Nie ukończyła żadnej szkoły. Od 1935 roku zamieszkała w Dobrowie. W wieku 9 lat pomagała matce w pracy w pałacu dziedzica, a w czasie wojny była służącą u Niemców. Wraz z pierwszym mężem pochodzącym spod Gostynina i czterema synami do 1955 roku mieszkała w pałacu. Po jego pożarze przeniosła się do wybudowanego domu, w którym mieszka do dziś wraz z synem Tadeuszem. W roku 1964 wyszła powtórnie za mąż. Nigdy na dłużej nie wyjeżdżała z Dobrowa prócz kilkudniowych wycieczek do miejsc kultu religijnego.

Pani Helena opowiada o pracy w pałacu dziedzica.

Sytuacja aktu mowy - kontakt nieoficjalny.

 

 

 

 

 

 

 

Za Nimców znowusz mama do, do dworu, za kucharke,  Nie^ymra za kucharke, a jo jeszcze tam chodziłam. No rencznie, jak to sie mówiło, rencznie, do roboty, ale dwie na jedny redlinie musiały być, ale pare dni tam chodziłam. Jak ci chodziłam, tak późnij mie wzili do  ^łogrodnika, do iⁿspektu, do, do ^łogrodnika robić. Ale tam mi sie w ^łogrodzie nie, nie podobało, bo un za mocno przydziabywoł, ten ogrodnik, a to niedobrze, a to tak. Tak nurtowałam, że ni chcia^łam tam być, i znalazłam se wymówke. Poszłam do matki, do, do tyj Niymry, do pałacu, mama wyszła tak przed kuchnie, i co tam. Jeszcze powiedziałam, że bratowo mi dokuczo, to, no bo tak było. Przyszłam stamto^und, chciałam chałupe zamieś, nie. Mówie, dawaj mi mietłe, nie, bo pierwyj mietłami sie zamiatało. Miała takigo dziecioka, małygo chłopca, chciałam wziuⁿś tego chłoposzka[10], zabawić, bo ji płakoł, una ^łobiod gotowała, nie. To jo sie rozpłaka^łam i do matki zaczynam płakać,  ^ło tam koło tyj matki, nie. Idzie ta młoda tako Niymra, a co, powiado, tam Lyncin, no i mama jij po niemiecku  ^łopowiado, co to sie sta^ło, jak to sie sta^ło. No i ^łuna mówi tak, Samson, już Lyncin nie pójdzie tam, to Lyncin to Hela, już Lyncin tam nie pójdzie, niech przychodzi i bedzie tu z tobą. A ^łuna była młoda, miały już jednego synka, późnij za jakiś czas sie znalaz drugi synek ji ja byłam nianią w pałacu u mamy. Byłam nianią i miałam trzy pokoje i te dzieci do ^łoprzontniynto. Musiałam ich nakarni,mić, uprać z nich, na spacer z nimi iś. Dwa pokoje trza było wypastować, żeby sie świciało, żebyś nie mogła sie nogą utrzymać, takie szczotki były, rozumisz, na nogi. Kurcze, jak doczyściłam. A ten młody był gistapowiec. 

Tak, moja mama, moja ciotka, Natala i ja. Cztery nosz były tam. To jak mu sie upodobało, to tylko mu sie podobało, że jo wszysko dobrze robi. Tak, Lyncin, raz, pytom sie, co chcesz, bo po polsku co, a po niem^iecku was. Szuły pucen, tylko żeby był glanc. Dobra, zrobimy glanc. No to wzinam ten, szuły, wyczyściłam z piochu, z tego, posmarowałam ciynko pasto^um, postawiłam koło pieca, bo piece były kaflane, troszke żeby zaschły. Bo Natala tak, poczyściła i już glanców chcio, złapa^ła, chciała złapać, bo jyj sie stale spieszyło. Jag mu do, dopucowałam, jak to ^u̯on wołał pucen, ale zadowolony, ale zadowolony był. Powiado, Sampso^un, co Lyncin patrz zrobiła.

No i tak było do, prawie, prawie  ^ło dwa dni, to była bym sie znalazła, wisz, w Niemcach, bo już sie wojna kotłowała, a ta Niemra, ta stara nasza gospodyni, to miała syna, jednego doktora ji drugiego doktora we wojsku, rozumisz, a te synowe były tu. I tag im sie podobałam pomimo, że tam szkoły niy miałam, nic tylko Lyncin tam zabieramy do siebie. I ty ci papiery, papiery już załatwili, przyśli, przyszły dzisiej papiery, jutro krzykli wojna, bo była bym wyjechała i była bym może zmasakrowano. To tag użyłam za Niemców. To tyle co już dokładnie pami, zapamiyntało mi sie, i przedwojenne i za Nimców.