Leksykon kaszubski

autor: Edward Breza, redakcja i digitalizacja Małgorzata Klinkosz

 

 

WULGARYZMY W KASZUBSZCZYŹNIE (łac. vulgāris ‘rozpowszechniony wśród ludu’, kasz. sprostné słowa) to pojęcie z dziedziny stylistyki, mniej językoznawstwa. Za w. uznaje się wyrazy, wyrażenia i zwroty, nazywające zwł. kwestie płci, seksualności człowieka, rodzenia, wydalania, a więc sprawy same w sobie ważne i wartościowe, które jednak sama natura wstydem zaprawiła (Kaszubi jako grupa etn. są zwolennikami innatywistycznej teorii wstydu), gdy mówi się o nich zbyt dosadnie i ordynarnie. O dziedzinach wymienionych, jak stwierdza to często młodzież, mówi się albo języku med. (nauk.), albo wulgarnie. Słowniki kasz., nawet te nauk., jak B. Sychty i F. Lorentza, nie wprowadziły kwalifikatora: wulgarne. U Kaszubów np. wyrazy cëc ‘sutek’ (tak też w dawnej pol.) i dupa uchodzą za określenia neutralne, za wulgarny uznawany jest wyraz rzëc (a por. liczny materiał folklorystyczny i fraz. – Sychta SGK). Za takie uchodzą też wyrazy nazywające części ciała człowieka i czynności związane z człowiekiem wyrazami stosowanymi do zwierząt, np. pësk za twôrz czy gãba, kałdun za brzëch, szpéra za noga, łeb czy łep za głowa, żréc za jesc, zdechnąc za ùmrzéc. Uznawanie wyrazów i zwrotów za wulgarne jest zmienne hist. i uzależnione od przyjętego w grupie społ. systemu wartości, przekonań, obyczajowości. W. stają się wyrazy, wyrażenia, zwroty i zdania przez społ. uznanie, racjonalne i uczuciowe wartościowanie, językowo każdy wyraz jest zlepkiem dźwięków i nie zawiera w sobie wulgarności.