Gwara lasowska to gwara ludności, nazywanej Lasowiakami, która zamieszkuje tereny dawnej Puszczy Sandomierskiej w widłach Wisły i Sanu, między Wisłą, Wisłoką, Sanem a Wisłokiem, czyli między Sandomierzem, Tarnobrzegiem, Mielcem na zachodzie, Dębicą i Rzeszowem na południu, Leżajskiem i Niskiem na wschodzie.
Dawna Puszcza Sandomierska znajdowała się na obszarze dzisiejszej Kotliny Sandomierskiej, która obejmuje obszar o powierzchni ok. 14 tys. km2. Jej granice wyznaczają: od północnego zachodu – Wyżyna Małopolska, od północnego wschodu – Roztocze, od południa – próg karpacki oraz dział wodny pomiędzy dopływami Sanu i Dniestru.
Dialektologicznie należy zatem gwara lasowska do wschodniej części gwar Małopolski środkowej i – częściowo – obejmuje również południowy kraniec Pogranicza wschodniego starszego (w nazewnictwie Kazimierza Nitscha: Małopolski wschodniej pierwotnej). Cechy małopolskie i te o szerszym zasięgu dialektalnym nie są jednak jedyne, liczne są także nawiązania do dialektu mazowieckiego i gwar pogranicza wschodniego.
Lasowiacy jako grupa etnograficzna i ich gwara od ponad stu lat byli przedmiotem zainteresowania etnografów, dialektologów i historyków. Ujęcia etnograficzne i dialektologiczne zasięgu Lasowiaków nieco się różnią (zob. wyżej mapa). Gwara lasowska jest silnie zróżnicowana, rywalizują tu ze sobą cechy gwarowe różnego pochodzenia. Występowanie pewnych zjawisk lub ich brak pozwala wyróżnić w jej obrębie 4 wyraziste mniejsze zespoły gwarowe.
|
