Przewóz - tekst nr 2

Nagranie: Agnieszka Dymińska

Przepisanie i opracowanie: Agnieszka Dymińska, weryfikacja: Halina Karaś

Informator: Pani Jadwiga Krześniak, ur. w 1952 r. w Kozienicach; od 58 lat mieszkała we wsi Przewóz, gmina Maciejowice, powiat Garwolin; wykształcenie wyższa; mąż - wykształcenie podstawowe, rodzice - 3 - 4 klasy szkoły podstawowej.

 

 

Paniusiu, dzieci kiedyś to sie kołysało w kolyⁱbkach¹ u nas tak sie mówjiło tu nad Wjisłum², kolyⁱbka albo kołyska rozmaicie mówjily³. To take⁴ łózecko⁵ było na kosiorach, na bjegunach⁶ inacy⁷ no i w tym sie kładło dziecko i ^łuno⁸ sobjie spało. A jak sie sło poniusiu⁹ na pole to sie wzieno¹⁰ ze sobum bulbo, albo bujacko bo tyz¹¹ take dwje nazwy mjała¹². To była, jak tu tak poni wytumacyć zeby⁵ poni zrozumjiała. To był taki drųzek i ćtery¹³ take kołky^{i 14}take nogy^{i 15}. ^łUny w tym drązku¹⁶ były wywjiercune take ćtery ^łotwory¹⁷ i te nogy były tam wsadzune i tak była postawjono, ze ^łuna sie nie przewróciła. No i wjųzało sie przy tym drųzku płachto¹⁸ no i kładło sie tam podusko jakuńś¹⁹ cy coś no i tyś sie kładło dziecko, casomy²⁰ sie przykrywało cymś zeby go muchy nie zezarły na polu. No i tak sie bujało. Nie kładło sie go na ziemy²¹, zeby sie nie przyziembjiło, tylko w ty bujocce. I jak sie sło do dómu to ta bujacka zostawała na polu, tylko sie casomy tak zarzuciło na ten drųzek to płachto razom z tym, z tym co sie tam dziecku podkładało ji²²  zeby nie wlazło jake⁴ zwjierzo casomy, bo casomy ko^ut²³ jakiś albo co, no to, zeby nie wlazło, no to, o to tak sie kołysało.

Pod drzewem, zeby chłódbył ale niekóniecnie, bo jak było pole take gdzie nie było drzewa, no to jus nie było gdzie postawić. A jak sie sło do dochtora²⁴, cy gdzie z dzieckom to sie cłowjek musioł naodzioć kilimom albo płachtum i tak przy sobjie sie dziecko nosiło, poniusiu. O tak było, kiedyś nie było wózków to, było bardzo cięzko⁵.

Nie, nic bjało była ze lnu zrobjóno, zesyto²⁵. Płachtum jesce to tak jak sie sło kele dumu, tak na²⁶ wsi, po wsi, do koguś, to tak na pole jak sie gdzie wlekło to dziecko. A jak sie poni jechało gdzie dalyj²⁷ no do dochtora najceńścij²⁸ no to kilim był. Kilim to taki z wełny ^łutkony²⁹ na krośnie, z ^łowcy³⁰ wełny i mjoł³¹ wzory, kolorowy był i w to sie cłowjek ^łokrencoł i to dziecko tamoj³² razom w tym niósł. Albo były take chustkyⁱ, ćeńse, grupse zelezy od pory roku. To były take chustkyⁱ - jesiunkyⁱ to sie ich³³ kiedyś nosiło zamiast płasca i palta. No to w tym tak samo nosiło sie. O.

No to w zimie tak samo. Tylko były te chustky grubse. Dziecko sie ^łubjerało jesce dodatkowo w becik. Były take beciky. Wy to jus nie pomientota³⁴ bo jesteśta³⁴ młode. To było coś na wzór poduskyⁱ. Tylko taki długy, składało sie to, to na pół jak sie dziecko włozyło i sie wjųzało take trockyⁱ były. Wjųzało sie dziecko, nie wypadło i w pjórach³⁵ było mu ciepło.

 

 

¹kolyⁱbkach - twarda wymowa l’

²Wjisłum - asynchroniczna wymowa wygłosowego -ą, zwężenie barwy tej głoski do u; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’

³mówjily - twarda wymowa l; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej w’

⁴take, jake - twarda realizacja grupy kie, brak fonemu k’

⁵łózecko, zeby, cięsko - mazurzenie

⁶bjegunach - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej b’

⁷inacy - mazurzenie; przejście wygłosowego -ej w -y(-i) i uproszczenie wygłosowej spółgłoski

^{8 ł}uno - prelabializnacja - poprzedzenie spółgłosek na początku wyrazu (w nagłosie) przez niezgłoskotwórczą ṵ (wymowa jak dziś ł); zwężenie artykulacji o do u przed spółgłoską nosową n

⁹poniusiu - zwężenie a do o przed spółgłoską nosową n

¹⁰wzieno - wymowa gwarowa samogłoski nosowej przed spółgłoską t

¹¹tyz - ścieśnione é (kontynuant dawnego ē) podwyższyło artykulację i utożsamiło się z y

¹²mjała - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej m’

¹³ćtery – siakanie (wynika z mazurzenia, uproszczenie pod względem miękkości)

¹⁴kołkyⁱ - twarda wymowa grupy ki

¹⁵nogyⁱ - twarda wymowa grupy gi

¹⁶drązku - mazurzenie; synchroniczna wymowa samogłoski nosowej przed spółgłoską szczelinową

^{17 ł}otwory - prelabializacja - poprzedzenie nagłosowej samogłoski o (wymowa jak dziś ł)

¹⁸płachto – denazalizacja (zanik nosowości)  wygłosowego -ą

¹⁹jakuńś - asynchroniczna wymowa spółgłoski tylnej -ą w śródgłosie wraz z podwyższeniem jej artykulacji

²⁰casomy - mazurzenie; zwężenie a do o przed spółgłoską nosową m; -ami (asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej i uproszczenie spółgłoskowego elementu palatalnego)

²¹ziemy - twarda wymowa mi

²²ji - prejotacja - poprzedzenie nagłosowej samogłoski i-

²³ko^ut - wymowa samogłoski (<stpol. ō) jako dźwięku pośredniego o^u

²⁴dochtora - wymowa grupy śródgłosowej kt- jako cht-; rozpodobnienie w grupie dwóch samogłosek zwartych

²⁵zasyto - dawne ā związane do o

²⁶tak na - fonetyka międzywyrazowa nieudźwięczniająca - bezdźwięczna wymowa wygłosowej spółgłoski przed spółgłoską półotwartą (w tym przypadku) lub samogłoską

²⁷dalyj - przejście wygłosowego -ej w -yj

²⁸najceńścij - przejście wygłosowego -ej w -ij

^{29 ł}utkony - prelabializacja; zwężenie a do o przed spółgłoską nosową n;

^{30 ł}owcy (‘owczej’) - mazurzenie; przejście -ej w -y(-i) i uproszczenie wygłosowej spółgłoski; twarda wymowa końcówki narzędnika wargowej miękkiej i uproszczenie

³¹mjoł - podwyższenie samogłoski ścieśnionej á (kontynuantu dawnego ā) i utożsamienie się z o; asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej m’

³²tamoj - przysłówek ‘tam’; w formie gwarowej, rozszerzonej sufiksem -oj

³³ich (‘je’) - B. l.mn (brak kategorii męskoosobowej)

³⁴pamientota, jesteśta - 2 os. l. mn. cz. teraźniejszego z dawną końcówką liczby podwójnej -ta

³⁵pjórach - asynchroniczna wymowa spółgłoski wargowej miękkiej p’