Leksykon kaszubski

autor: Jerzy Treder, redakcja i digitalizacja: Małgorzata Klinkosz

 

 

GWARA ŻARNOWIECKA za czasów F. Lorentza zajmowała pn.-zach. Kaszuby nad Jez. Żarnowieckim i na wschód od niego enklawę wsi Sławoszyno i Sulicice wśród innych wsi już zniemczonych. Podobnie mogło być już za F. Ceynowy, o którego jęz. P. Smoczyński napisał, że to „nieznacznie znormalizowana” gwara Sławoszyna, czego dowodem wydaje się końcówka ‑ehò w dop. odmiany zaimkowo-przymiot., uważana za wyróżnik tej gwary. Smoczyński po analizie dużego materiału konkluduje, że „język Cenowy wykazuje stan względnej równowagi, więc nic dziwnego, iż robi wrażenie znacznie większego podobieństwa i zbliżenia do polskiego języka ogólnego niż język dzisiejszy jego wsi rodzinnej.” Potwierdził tak u niego znaczne polonizowanie, które okazałoby się jeszcze większe, gdyby wyłączyć z badań teksty słowińskie i kabackie Hilferdinga podane w Skarbie, choć w wersji znormalizowanej przez Ceynowę. Przykładowe cechy: archaiczny akcent swobodny i ruchomy: bóżnica, nölepszi, ceniö, przëgòda, przëgód, nadic, slepi; grupa TarT: bardawica, charst; zlanie sonantów ps. *ľ i *l: czôłen, wôłna, żôłti; zmiana dz ≥ z: mieze ‘miedze’, tizéń; re-: remię, redło, ale radosc; zmiana ę ≥ i║ë: jiczmë, klic, przësëga, zyb; ô jako ö: czöpk, ptöch; é jako é║i: biéda, sniyg, zbòżi; zmiana ǐ ў ǔ ≥ ë: jęzëk, rozëm; we fleksji np.: przymiotnikowe formy narzęd. l.m. typu pòdwòrzim, wieselim, ale: kôzaniu; u Ceynowy końcówka dop. l.p. ‑ho, np. dobréhò, gdy w mowie tylko –uo, ‑ue, ‑ua, np. dobréuo; daw. odmiana czasowników typu kùpiaję, znaję, zażiwaję itd.