Spółgłoski środkowojęzykowe (ś, ź, ć, dź) różnią się od tychże w języku ogólnym innym zakresem występowania. Na niewielkim obszarze (południowy Śląsk, Warmia, Mazury) zmieszały się z sz, ż, cz, dż (zob. Jabłonkowanie, Siakanie, Sziakanie), a na Kaszubach spółgłoski ś, ź, ć, dź ulegają stwardnieniu (kaszubienie). W polszczyźnie kresowej zamiast ś, ź, ć, dź występuje lekko zmiękczone przedniojęzykowo-zębowe s’, z’, c’, dz’: c’iemno, m’iłos’c’, s’iedz’i. Wymowę tego typu żartobliwie nazywa się „sliedz’ikowaniem”. Spółgłoska ń w gwarach północnokresowych twardnieje przed następującą spółgłoską twardą: słonce, wilenska. Spółgłoska ń w wielu gwarach na terenie Polski przed spółgłoską szczelinową, rzadziej w wygłosie, przechodzi w j lub nosowe į: pajski, czyj = pański, czyń lub paįski, czyį.
