|
Kultura ludowa Lubelszczyzny zachodniej
W przeszłości na terenie Lubelszczyzny można było wyróżnić subregiony etniczne i etnograficzne, niektóre obszary były zamieszkiwane przez ludność różnoplemienną, co wynikało z przemieszczania się ludności oraz ze zmian związanych z granicami. Współcześnie ten charakter Lubelszczyzny się nie zachował, co wiąże się z przesiedleniami ludności, procesami migracji, industrializacji i urbanizacji, które przyczyniły się do uniformizmu w ramach regionu oraz całego terytorium państwa polskiego (Dziedzictwo… 2001: 6).
Kultura i twórczość ludowa Lubelszczyzny ma, jak pisze Józef Styk, przewodniczący Rady Naukowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych: „nieprzerwany rodowód historyczny, własną specyfikę i olbrzymią dynamikę. Przetrwały tu takie dyscypliny twórczości i jej wytwory, których na innych obszarach albo nigdy nie było, albo już dawno zanikły. (…) W regionie tym, jak tylko w nielicznych innych, kultura masowa i środki przekazu społecznego nie wyeliminowały kultury rodzimej, o silnych tradycjach chłopskich. Tradycja kulturowa i tożsamość ludowa nie poddają się tu „skansenizacji” wsi, przeciwnie: znajdują już to nowe formy organizacyjne, już to przybierają nowe kierunki ekspresji i sposoby artykulacji” (Dziedzictwo… 2001: 6).
Lubelszczyzna w rozumieniu etnograficznym obejmuje tereny znacznie szersze niż tylko Lubelszczyzna zachodnia wyodrębniona w niniejszym opracowaniu ze względu na różnicujące ją gwarowe cechy językowe (Lubelszczyzna zachodnia – Pogranicze wschodnie starsze), a mianowicie: Lubelszczyzna z terenami wokół Lublina, Chełma, Zamościa, po tereny na północ od Przemyśla, ze szczególnie wyróżniającymi się regionami: krzczonowskim, krasnostawskim oraz biłgorajskim (Pokropek 1978: 6–7). Wielokrotnie w opracowaniach poświęconych temu regionowi kultura ludowa opisywana jest szeroko, właśnie jako kultura ludowa Lubelszczyzny (m.in. Dziedzictwo… 2001, Ginące zawody… 1995). Można znaleźć jednak również opracowania monograficzne dotyczące poszczególnych zagadnień w odniesieniu do Lubelszczyzny zachodniej (m.in. Adamowski 1996 oraz Adamowski 2001). Można zatem powiedzieć, że wiele elementów kultury ludowej jest wspólnych dla Lubelszczyzny zachodniej oraz jej części wschodniej (Zamojszczyzna, ziemia przemyska), podobnie jak wiele elementów jest charakterystycznych dla kultury ludowej w Polsce w ogóle. W niniejszym opracowaniu zostaną uwzględnione zarówno zagadnienia wspólne dla całej Lubelszczyzny, jak i charakterystyczne dla Lubelszczyzny zachodniej, przy czym Lubelszczyzna zachodnia obejmuje tereny wokół Lublina z większymi miejscowościami takimi, jak: Lubartów, Świdnik po Łęczną na wschodzie, Krasnów, Janów Lubelski po Biłgoraj, Stalową Wolę, prawie po Puławy na zachodzie.
|
