Leksykon terminów

Leksykon terminów i pojęć dialektologicznych



Halina Karaś

Mapy opracowano głównie na podstawie pozycji: Karol Dejna, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Łódź 1994 (skrót: Dejna); Marian Kucała, Twoja mowa cię zdradza. Regionalizmy i dialektyzmy języka polskiego, wyd. 2 rozszerzone, Kraków 2002 (skrót: Kucała), Stanisław Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej, wyd. rozszerz., Warszawa 1962. Numery przy skrócie Dejna oznaczają numer mapy, przy skrócie Kucała – numer omawianego zjawiska (nie stronę). Przy innych źródłach każdorazowo podano pełny adres bibliograficzny. Tytuły map i legenda – modyfikacja: Halina Karaś. Opracowanie map w programie Gimp – Izabela Stąpor, Aleksandra Krawczyk-Wieczorek.

Afrykatyzacja spółgłosek tylno­językowych k', g'
Akanie
Akcent
Alternacje głoskowe
Analogia
Antycypacja miękkości
Aoryst
Archaizm podhalański
Archaizmy fleksyjne
Archaizmy fonetyczne
Archaizmy leksykalne (wyrazowe)
Archaizmy składniowe
Archaizmy słowotwórcze
Archaizmy w dialektach ludowych
Archaizmy znaczeniowe
Asymilacja
Asynchroniczna wymowa samogłosek nosowych
Asynchroniczna wymowa spółgłosek wargowych miękkich
Bezokolicznik
Biernik liczby pojedynczej rzeczowników żeńskich samogłoskowych na -a (B. lp. rzecz. ż.)
Błędy językowe wynikające z podłoża dialektalnego
Brak przegłosu
Cecha dialektalna
Cecha gwarowa
Celownik liczby mnogiej rzeczowników
Celownik liczby pojedynczej rzeczowników męskich
Czas przeszły
Czas przyszły
Czas teraźniejszy
Czasownikowe formy nieosobowe
Deklinacja
Denazalizacja
Depalatalizacja
Derywacja
Dialekt ludowy
Dialektologia
Dialektologia a inne dyscypliny badawcze
Dialektyzm
Dialektyzmy w języku ogólnopolskim
Dopełniacz cząstkowy
Dopełniacz i miejscownik liczby mnogiej przymiotników i zaimków przymiotnych
Dopełniacz liczby mnogiej rzeczowników
Dopełniacz liczby pojedynczej przymiotników i zaimków przymiotnych
Dopełniacz liczby pojedynczej rzeczowników żeńskich (D. lp. rzecz. ż.)
Dyftongiczna wymowa samogłosek
Dyftongiczna wymowa samogłoski á
Dyftongiczna wymowa samogłoski o
Dyspalatalizacja
Dysymilacja
Ekspresywne nacechowanie wypowiedzi
Elementy interdialektalne
Etymologia ludowa
Fleksja
Fonetyka międzywyrazowa nieudźwięczniająca
Fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca
Fonetyka międzywyrazowa zróżnicowana regionalnie
Forma hiperpoprawna
Formanty słowotwórcze
Formy 1. os. lmn. czasu przeszłego
Formy 1. os. lmn. czasu teraźniejszego
Formy 1. os. lp. czasu przeszłego
Formy 1. os. lp. czasu teraźniejszego
Formy 2. os. lmn. czasu teraźniejszego
Formy 3. os. lmn. czasu przeszłego
Formy analityczne czasu przeszłego
Formy bez przegłosu
Formy bezokolicznika na -uwać
Formy czasu przeszłego z przyrostkiem -ow-, -uw-, -yw-
Formy dualne
Formy oboczne
Frazeologia gwarowa
Frazeologizmy gwarowe
Frykatywne rż (ř)
Grupa spółgłoskowa kt
Grupy spółgłoskowe kontynuujące psł. *sr`, *zr`
Grupy spółgłoskowe strz, zdrz, trz, drz
Grupy spółgłoskowe w dialektach
Grupy spółgłoskowe z ch
Gwara ludowa
Gwary mieszane
Gwary przejściowe
Hiperpoprawność językowa
Hipertrofia palatalności spółgłosek tylnojęzykowych k`, g`
Hiperyzm
Hipotaksa
Idiolekt
Iloczas
Imiesłowy
Innowacja dialektalna
Interdialekt
Interferencja językowa
Izofona
Izoglosa
Izoleksa
Izomorfa
Izosyntagma
Jabłonkowanie
Kategoria męskoosobowości
Kompozycja
Koniugacja
Konsonantyzm
Konstrukcja `dla` + dopełniacz
Kontaminacja końcówek
Kontrakcja
Kontynentalne dialekty
Kontynuanty sonantów miękkich *l', *r'
Kontynuanty staropolskiego a długiego
Kontynuanty staropolskiego e długiego
Kontynuanty staropolskiego o długiego
Kresowe odmiany polszczyzny
Labializacja
Leksykalizacja
Liczba podwójna
Mapy językowe
Mazurzenie
Metateza
Mianownik liczby mnogiej rzeczowników męskich
Mianownik liczby pojedynczej rzeczowników męskich
Mianownik liczby pojedynczej rzeczowników nijakich
Miejscownik liczby mnogiej rzeczowników
Miejscownik liczby pojedynczej rzeczowników męskich
Morfologizacja
Narzecze
Narzędnik liczby mnogiej rzeczowników
Nazwiska kobiet
Nazwy ekspresywne
Nowe dialekty mieszane na ziemiach zachodnich i północnych
Nowsze dialekty mieszane
Oboczność -ew-||-ow-
Odmiana liczebnika dwa
Odmiana liczebników
Odmiana liczebników 5-10
Odmiana przymiotnikowa rzeczowników
Odmiana przymiotników
Odmiana rzeczowników
Odmiana zaimków
Palatalizacja kaszubska
Parataksa
Pełnogłos
Pluralis maiestaticus
Podwojenie s, ś
Pomieszanie nagłosowego o- z wo-
Prejotacja
Prelabializacja
Prowincjonalizm
Przednia artykulacja a jasnego
Przegłos
Przejście nagłosowego ja- > je-
Przejście nagłosowego ra- > re-
Przejście śródgłosowego -ar- > -er-
Przejście wygłosowego -aj > -ej
Przejście wygłosowego -ch > -k
Przejście wygłosowego -ej > -i/-y
Przejście wygłosowego lub śródgłosowego -ił, -ył > -uł
Przesada poprawnościowa
Przestawka
Przydech
Przyimki
Przymiotniki dzierżawcze
Przysłówki
Regionalizm
Regionalne odmiany polszczyzny
Rodzaj gramatyczny
Rozłożona wymowa samogłosek nosowych
Rozpodobnienie
Rozszerzenie artykulacyjne
Rozziew artykulacyjny
Ruchome e
Samogłoska pochylona á
Samogłoska pochylona é
Samogłoska pochylona ó
Samogłoska y
Samogłoski epentetyczne
Samogłoski jasne
Samogłoski nagłosowe
Samogłoski nosowe
Samogłoski pochylone
Samogłoski przed spółgłoskami nosowymi
Samogłoski przed spółgłoskami półotwartymi ustnymi
Samogłoski ścieśnione
Samogłoski w dialektach
Samogłoski wstawne
Siakanie
Składnia dialektalna
Składnia dialektalna - wpływy obce
Składniowe konstrukcje imiesłowowe
Składniowe konstrukcje z bezokolicznikiem
Słownictwo ekspresywne
Słownictwo gwarowe - zróżnicowanie terytorialne
Słowotwórstwo czasowników
Słowotwórstwo przymiotników
Słowotwórstwo rzeczowników
Sonanty
Spieszczenia
Spójniki
Spółgłoska l
Spółgłoski
Spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne
Spółgłoski protetyczne
Spółgłoski przedniojęzykowe
Spółgłoski środkowojęzykowe
Spółgłoski tylnojęzykowe
Spółgłoski wargowe
Spółgłoski wstawne
Statystyka w dialektologii
Stopniowanie przymiotników i przysłówków
Stwardnienie w' w grupach św', ćw', dźw'
Substrat językowy
Superstrat językowy
Synchroniczna wymowa samogłosek nosowych
Synonimika w gwarach
Systemy fonologiczne samogłoskowe
Systemy fonologiczne spółgłoskowe
Szadzenie
Szeroka wymowa ę i grupy eN
Sziakanie
Szkoły dialektologiczne
Szyk wyrazów w zdaniu
Ściągnięcie
Terminologia w gwarach
Transkrypcja fonetyczna
Tryb przypuszczający
Tryb rozkazujący
Ubezdźwięcznienie
Udźwięcznienie
Upodobnienia międzywyrazowe
Upodobnienie fonetyczne
Uproszczenie grup spółgłoskowych powstałych w wyniku asynchronicznej wymowy spółgłosek wargowych miękkich
Wałczenie
Warianty językowe
Warianty wymowy w dialektach
Wąska (zwężona) wymowa samogłosek nosowych
Wokalizm
Wołacz lp. rzeczowników
Wpływ sąsiedztwa spółgłosek nosowych m, m', n, ń na artykulację samogłosek
Wpływy obce w gwarach
Wpływy obce w słownictwie
Wpływy obce w słowotwórstwie
Wpływy obce we fleksji
Wskaźniki zespolenia
Wtórna nosowość
Wyrównania analogiczne we fleksji
Wyrównania końcówek w formach fleksyjnych
Wyrównania tematów fleksyjnych
Wyrównanie do kontynuantów nieprzegłoszonych
Zanik nosowości
Zapożyczenia leksykalne
Zapożyczenia wewnętrzne
Zdrobnienia
Zgrubienia
Zleksykalizowane formy fonetyczne
Zmiany barwy samogłosek przed spółgłoskami półotwartymi
Zmiany w grupach spółgłoskowych
Zmorfologizowane procesy fonetyczne
Zwężenie artykulacji samogłosek przed spółgłoskami półotwartymi
  
 
 
 

 

 
ISBN: 978-83-62844-10-4 © by Authors. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Program Operacyjny: „Dziedzictwo kulturowe / Kultura ludowa”). Wykonanie: ITKS